آیا می‌دانستید که استفاده غیر مجاز و بدون مجوز از کوادکوپترهای حرفه‌ای شامل جریمه‌های سنگین مالی و اجتماعی است؟
در این مقاله بصورت کلی موضوع مجوز پرواز با هلی شات و کوادکوپتر را در ایران توضیح خواهیم داد.
قوانین کوادکوپتر در ایران چیست؟
این مقاله به بررسی قوانین و حقوق فعلی استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین و کوادکوپتر در ایران می‌پردازد.
امروزه استفاده از مولتی‌روتورها در ایران بسیار رایج شده و افراد استفاده‌های مختلفی از این گجت‌های پرنده دارند.
اما حضور هواپیماهای بدون سرنشین غیر نظامی باعث شده قوانین زیادی در استفاده از این پهپادها مطرح شود.
چند سالیست که پرنده های هدایت پذیر از دور یا همان پهپادها به یکی از گجت های سرگرمی و حرفه ای جوامع مختلف تبدیل شده اند،
و در کشور ما نیز که سرعتی باورنکردنی در بکارگیری تکنولوژی های مصرفی روز دنیا دارد، شاهد پرواز روزافزون آنها هستیم.
اما حضور پهپادهای غیرنظامی در آسمان، چالش های جدیدی را در حوزه قوانین هوایی به دنبال داشته و این سؤال مطرح می شود
که آیا در قوانین هوایی ایران، موضوع استفاده از پرنده های بدون سرنشین برای اهداف غیرنظامی شامل کاربردهای سرگرمی،
حرفه ای یا تجاری دیده شده است یا خیر.
قانون هواپیمایی کشوری
جالب است که در این رابطه قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1 مرداد 1328 را داریم که بر اساس ماده 5 آن،
سازمان هواپیمایی کشوری موظف به «نظارت بر فعالیت هواپیمایی کشوری طبق مقررات هواپیمایی
به منظور جلوگیری از وقوع مخاطرات و رقابت های مضره بین متصدیان حمل و نقل هوایی و حفظ مصالح عمومی» است.
بنابراین سازمان هواپیمایی کشوری جمهوری اسلامی ایران نیز همچون دیگر کشورها باید در زمینه پهپادها وارد عمل شده
و قانونگذاری و نظارت نماید، اما در مجموعه قوانین و مقررات این سازمان
هیچگونه مقرراتی در زمینه مالکیت، ثبت و نیز عملیات پرواز پهپادها وجود ندارد.
قانون دیگری که در این زمینه وجود دارد، آیین نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیرنظامی
مصوب 31 مرداد 1386 است که البته به نظر نمی رسد در مورد وسایل پرنده فوق سبک همچون پهپادهای کنونی قابل اجرا باشد.
بنابراین ظاهراً در حال حاضر اجباری برای اخذ مجوز پهپادهای غیرنظامی وجود ندارد
و فقط در صورت استفاده تجاری برای فعالیت های تبلیغاتی و فیلمبرداری باید از نهادهای مربوطه اقدام نمود،
اما با توجه به دو رخداد اخیر و شلیک سامانه های پدافند ضد هوایی در پایتخت به این پرنده های بدون سرنشین،
رعایت حریم مناطق حساس نظامی و امنیتی و مناطق پرواز ممنوع، ضروریست.
از آنجا که مناطق نظامی و امنیتی در تمام دنیا مشمول قوانین خاص هستند
و حتی عکسبرداری نیز در مجاورت آنها ممنوع است،
بنابراین طبیعیست که در کشور ما نیز پرواز هرگونه پهپاد در این مناطق
به عنوان خطر امنیتی محسوب شده و عواقبی در پی خواهد داشت.
قوانین هوایی آمریکا
گفتنی است در کشورهای دیگر از جمله آمریکا، علاوه بر مناطق پرواز ممنوع،
مناطقی به نام پهپاد ممنوع (No Drone Zone) نیز تعیین شده که قواعد ویژه ای دارند.
بنابراین مشخص ساختن نهاد مرجع برای وضع قوانین امنیتی در کشور ما نیز علاوه بر محافظت
از مراکز نظامی و هسته‌ای و حریم شخصی مردم، می تواند به بازار رو به رشد و پردرآمد صنعت پهپاد هم کمک شایانی نماید.
از مکان‌هایی که پرواز کوادکوپتر در محدوده آن ممنوع است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرودگاه و محل‌های پروازی به علت تداخل با پرواز هواپیماهای سرنشین دار
بیمارستان ها، مدارس و اماکن آموزشی، آسایشگاه‌ها، مساجد و زیارتگاه‌ها به علت اختلال در فعالیت و ایجاد آلودگی صوتی و مزاحمت‌های دیگر
- نزدیک مکان‌ها و ایستگاه‌های نظامی و اماکن عکسبرداری ممنوع همانند پادگان‌ها، سدها، سفارتخانه‌ها،
خطوط انتقال نفت و گاز، مراکز امنیتی و انتظامی، ایستگاه‌های پلیس و …
- تنها در صورتی این امکان فراهم خواهد بود که اماکن مذکور در تصویر مشهود و واضح نباشند.
- محدوده انواع نیروگاه‌ها بخصوص نیروگاه هسته‌ای
- آثار باستانی محافظت شده به دلیل احتمال ایجاد صدمه و تخریب آثار باستانی
- سکوها و سایت‌های پدافند و نوار مرزی کشور تا فاصله 500 متر؛ به دلیل امکان اشتباه گرفتن به عنوان تهدید و شلیک
- محل تجمع انسان‌ها، بزرگراه‌ها و خیابان‌ها، تونل‌ها، پمپ بنزین و امکان قابل اشتعال و همچنین
اماکنی مانند پارک‌ها که تجمع انسان‌ها وجود دارد.
نور، دما و شرایط جوی مناسب پرواز
استفاده از کوادکوپترها در طول روز و فقط در شرایط آب و هوایی مناسب امکان دارد.
نیم ساعت بعد از طلوع آفتاب و نیم ساعت قبل از غروب خورشید
و در شرایطی که رعد و برق، تندباد، گردباد و طوفان نباشد، امکان پرواز کوادکوپتر فراهم خواهد بود.
از قوانین دیگر استفاده از کوادروتورها
- هواپیماهای بدون سرنشین را در مکان‌های شلوغ و پر جمعیت پرواز ندهید.
- هنگام پرواز پهپاد به مناطق و حریم خصوصی افراد وارد نشوید.
- هلی‌شات ها را در نزدیکی فرودگاه و یا مناطقی که هواپیماها در حال پرواز هستند، پرواز ندهید.
- توریست‌ها و گردشگرها حتما قبل از اقدام به پرواز مجوز لازم را کسب نمایند؛
- در غیر این صورت حبس یا دیپورت از کشور را در پی خواهد داشت.
- پس برای فعالیت‌های تبلیغاتی و فیلمبرداری با کوادکوپتر باید از نهادهای مربوطه مجوز اخذ کنید.
اگر قصد وارد کردن هواپیماهای بدون سرنشین به ایران را داشتید،
برای جلوگیری از بروز مشکل در گمرک حتما شرایط و ضوابط را بررسی نمایید.
این شرایط روز به روز درحال تغییر و بروزرسانی هستند.
ثبت، آموزش و اخذ مجوز پرواز با هلی شات
سامانه‌ای امن تحت وب در کارگروه پهپاد اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران با نظارت مستقیم
مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری و شورای امنیت کشور و زیر نظر نهادهای مرتبط هوایی،
انتظامی و امنیتی و سازمان هواپیمایی کشوری در ایران وجود دارد
که در آن وسایل هلی شات دارای قابلیت فیلم برداری بر اساس رده بندی آیین نامه فوق ثبت و شماره‌گذاری می‌شوند
و سند مالکیت برای وسیله با پلاک مشخص صادر خواهد شد.
همچنین در گمرک اقلام تعریف شده ثبت و رهگیری خواهد شد
و با رعایت مقررات در فروشگاه‌های مجاز، به مشتری مجاز قابل فروش خواهد بود.
خلبانان هلی شات هم پس از تکمیل آموزش‌ها و گذراندن دوره مقررات هوایی
که توسط رئیس کارگروه پهپاد یا نماینده او انجام خواهد شد با توجه به تخصص و تجربه رده‌بندی شده
و در سامانه ثبت خواهند شد. مشخصات نام بردگان از طریق مراجع ذیصلاح قابل استعلام و صحه‌گذاری خواهد بود.
در مواردی که الزام به ورود در حریم‌های هوایی باشد با مرکز مراقبت پرواز،
نیروی پدافند و مالک منطقه طبق روال جداگانه‌ای هماهنگی صورت خواهد گرفت.
این فرآیند در روزهای قبل انجام می‌شود تا روز تصویربرداری گروه با مشکل مواجه نشوند.
مشخصات و شرایط پرواز پهپاد با کاربرد غیر تجاری
- پهپاد باید با دید مستقیم خلبان و بدون کمک هیچ سامانه مصنوعی (مانند خلبان خودکار) قابل پرواز باشد.
- خلبان باید بدون هیچ ابزار کمکی اعم از دوربین، ردیاب، فرستنده تصویر
و بدون اعتماد به فرد دیگری کوادکوپتر را هدایت کند.
- رادیو کنترل پهپاد تاییدیه مخابرات رادیویی را از یک نهاد استانداردسازی
و نظارتی مرتبط داخلی یا خارجی معتبر داشته باشد و در فاصله مجاز و ایمن پرواز نماید.
- باید فقط در مصارف غیر تجاری و غیر انتفاعی به کار گرفته شود.
- ارتفاع پرواز کمتر از 120 متر از سطح زمین باشد.
مصادیق کاربری های غیر تجاری و غیر انتفاعی به شرح زیر است:
پرواز جهت تفریح و سرگرمی، پرواز برای افزایش مهارت یا شرکت در مسابقات،
پرواز جهت عکاسی و فیلم برداری صرفا برای کسب مهارت،
پرواز جهت یادگیری قابلیت زیر سیستم ها و تجهیزات جانبی،
پرواز در راستای تحقیق و پژوهش بدون کارفرما و کسب درآمد،
پرواز در راستای اهداف زیست محیطی بدون کسب درآمد و پرواز با هدف امداد و نجات بدون کسب درآمد.
مصادیق کابری های تجاری و انتفاعی کوادکوپتر به شرح زیر است:
پرواز جهت آموزش به دیگران در قبال اخذ وجه یا معادل آن، انجام نمایش پروازی در قبال قرارداد
و یا اخذ وجه، عکس برداری یا فیلم برداری هوایی جهت فروش یا اخذ درآمد،
آموزش کار با زیر سیستم ها و تجهیزات جانبی با هدف درآمدزایی،
پرواز در راستای تحقیق و پژوهش با کارفرما و جهت کسب درآمد،
پرواز با مقاصد سینمایی، اکتشاف، نقشه برداری و کشاورزی، پرواز با مقاصد نشت یابی، کنترل ترافیک، سنجش از دور و حمل بار.
